Projecten

Pilootproject Berwijn 1:

Het pilootproject "Berwijn 1" heeft als doel de opwaardering en de herinrichting van het grensoverschrijdende gebied waar de Berwijn uitmondt in de Maas. De inrichting gebeurt met het oog op het beheer van het gebied (opruimen, maatregelen tegen invasieve soorten, behoud van de diverse habitats, grasland, etc.) en de educatieve opwaardering op de linkeroever van de Berwijn (wandelpaden, tweetalige didactische ondersteuning, infrastructuur voor de ontvangst van scholen en toeristen).

Pilootproject Jeker 2:

Vanaf de jaren 50 tot eind jaren 90 van de vorige eeuw werd het traject van de Jeker sterk gewijzigd (rechttrekken, verbreden en verdiepen). Deze ingrijpende werken hebben de diversiteit van de waterloop sterk verminderd en verschillende ecologische niches vernietigd die langs de meanderende Jeker bestonden. Momenteel zien we dat de Jeker op natuurlijke wijze hermeandert dankzij het afstappen van zware beheersmaatregelen (algemene oeverbescherming, herinrichting, ...) en het uitblijven van onderhoud. Deze natuurlijke hermeandering verloopt echter zeer traag. Daarom zullen in het voorjaar van 2012 werken worden uitgevoerd over een lengte van meer dan een kilometer om de meanderende loop van de Jeker en zijn oevers met zachte hellingen te herstellen in het hart van het natuurgebied van Grand-Axhe (Waremme).

Pilootproject Jeker 3:

In de vallei van de Jeker, en meer specifiek de vallei van de Yerne, kent men reeds vele jaren problemen met betrekking tot wateroverlast, zowel door overstromingen (kasteel van Donceel, overwelvingen stroomopwaarts Remicourt, ...) als door erosie (modderstromen).
Enkele prioritaire gebieden werden aangeduid en deze zullen heringericht worden om de modderstromen te vertragen die afkomstig zijn van de droge valleien met intensieve landbouw. Het wachtbekken van Remicourt, in de vallei van de Yerne, zal volledig geoptimaliseerd worden om overstromingen van de Yerne te voorkomen en de impact op hoogwaterstand van de Jeker te verminderen.

Pilootprojecten Vlaanderen

Pilootproject Jeker 4: Hermeandering van de Jeker in de Kevie.

De Kevie is een prachtig natuurgebied van Natuurpunt, gelegen vlakbij het historische centrum van de stad Tongeren. Het habitat bestaat uit vochtige hooilanden, vegetatierijke moerassen en rivierbegeleidende valleibossen langs de Jeker en zijn zijrivieren. Aan het einde van de jaren 60 van de vorige eeuw werden de Jeker en de Oude Jeker rechtgetrokken, verbreed en verdiept. De Jekerarm naar de Blaarmolen werd volledig gedempt. Door deze maatregelen werd het water sneller afgevoerd, maar dit leidde tot een verdroging van het valleigebied en een toename van de kans op wateroverlast stroomafwaarts.

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) zal vanaf augustus 2011 werken uitvoeren om deze negatieve effecten te verminderen. Om de waterbergende capaciteit van het gebied te vergroten zullen historische meanders opnieuw worden uitgegraven en nieuwe meanders en poelen worden aangelegd. Ook de voormalige loop van de Jeker langs de Blaarmolen zal terug worden uitgegraven, waardoor deze oude Jekerarm kan worden ingeschakeld. Voor het herstel van de ecologische functie worden enkele vismigratieknelpunten opgelost en herstelt men de structuur van de waterloop door de aanleg van stroomdeflectoren en beekbegeleidend bos. Daarnaast zullen enkele drainagegrachten en verbindingen worden gedempt of verondiept.

De uitvoering van deze maatregelen moet leiden tot een herstel van het natte valleigebied met de typische habitats en vegetatiekenmerken. De structuurverbetering van de waterloop zal naast een ecologische meerwaarde ook een vermindering van de wateroverlast stroomafwaarts Tongeren met zich meebrengen.

Pilootproject Jeker 5: Openleggen van de Beek in Vreren-Nerem

De dorpjes Vreren en Nerem, gesitueerd ten zuiden van Tongeren, hebben regelmatig te kampen met ernstige wateroverlast. De Beek loopt in deze dorpen meestal parallel aan de hoofdweg en is voor grote delen overwelfd. Langs enkele zijwegen stroomt bovendien nog water af van de hellende akkers. Bij hevige regen kunnen het water en de modder van de velden door de overwelvingen niet in de Beek afvloeien maar verspreiden zich in de straten en huizen in het dorp, met regelmatig water- en modderoverlast tot gevolg. Door het openleggen van een aantal kritieke overwelvingen kan dit probleem deels opgelost worden. Op het Molenplein in Vreren en in het centrum van Nerem zorgt de provincie Limburg voor het terug openleggen en herinrichten van de Beek. Hierdoor wordt de waterloop in de dorpskern terug zichtbaar en dit maakt de aangelanden bewust van het belang van goede waterafvoer en waterkwaliteit.

Pilootproject Voer 1: Waterretentie in de vallei van de Horstergrub

In 's Gravenvoeren (België) treden er bij hevige regenval modderstromen op die via de straten van het dorp in de Voer stromen. Deze modderstromen zijn afkomstig van de vallei van de Horstergrub. De Horstergrub ontspringt in Margraten (Nederland) en loopt via akkers, weilanden en bossen op het plateau langs steile valleiflanken naar 's Gravenvoeren. Bij hevige regenval wordt het water versneld afgevoerd en ontstaan de modderstromen. Het project Aquadra wil in de toekomst de overlast die deze modderstromen veroorzaken verminderen. Daarom zal de VMM in overleg met de gemeente Voeren en het Provinciaal Steunpunt Land en Water enkele dammen aanleggen die het water tijdelijk ophouden. Door deze dammen zal het water langer in de vallei zelf worden gebufferd en minder gronddeeltjes meesleuren naar het dorp.

Pilootprojecten Nederland

> Pilootproject Voer, ‘s Gravenvoeren/Margraten

Doelstelling
Doel van het project is de verbetering van de geïntegreerde bestrijding van overstromingen door de retentie (het vasthouden) van het water stroomopwaarts.

Korte beschrijving
De watervoerende vallei van de Horstergrub ontspringt in Margraten (Nederland) en mondt ten westen van het centrum van 's Gravenvoeren (Vlaanderen) uit in de Voer. In het verleden zorgde deze vallei al meermaals voor een enorme wateroverlast na hevige regenval. Vanaf de Nederlandse akkers, weiden en bossen op het plateau en via de steile flanken van de vallei creëert het water een heuse modderstroom die langs de straten van ‘s Gravenvoeren in de Voer terechtkomt. Rekening houdend met de bufferingscapaciteit op basis van het verschil in landgebruik (bis, weiland en akker), blijkt uit berekeningen dat 20% van de neerslag versneld wordt afgevoerd. Het is deze versnelde afvoer van neerslag die zorgt voor de huidige problemen in de vallei Horstergrub.

Om wateroverlast in ;s Gravenvoeren en Mesch te voorkomen dient het water tijdelijk gebufferd en vertraagd naar de Voer afgevoerd te worden. Om deze volumes aan water te bufferen is de aanleg van een regenwaterbuffer in het Nederlandse deel van de Horstergrub noodzakelijk.

Betrokken partners

• Vlaamse Milieu Maatschappij
• Waterschap Roer en Overmaas
• Gemeente Voeren

> Pilootproject Geulvallei Nederland

Doelstelling
Herstel van biotopen

Korte beschrijving van het pilootproject
Grote delen van het Geuldal en aansluitende hellingbossen zijn toegewezen als Natura 2000-gebied. Daarbij gaat het onder andere om diverse (grond-)watergebonden doeltypen, zoals beken met waterplanten kalktufbronnen, kalkmoerassen en vochtige alluviale bossen.

Voorkomende beschermde soorten zijn onder andere beekprik, rivierdonderpad, kamsalamander, geelbuikvuurpad en gaffellibel. Dit pilootproject richt zich vooral op verdrogingsbestrijding en het realiseren van het Gewenste Grond- en Oppervlaktewater Regime (GGOR) in de hydrologisch gevoelige Natura 2000 gebieden. Er worden ook kleinschalige en aanvullende inrichtingsmaatregelen uitgevoerd ten behoeve van de specifiek vermelde aquatische doelsoorten. Dit houdt onder andere in : het opheffen van drainages, het verwijderen van puin en overkluizingen van kleine bronbeekjes en kwelzones, anti-verdrogingsmaatregelen en het inrichten en onderhouden van leefgebiedjes van de vermelde amfibieën.

Betrokken partners

Waterschap Roer en Overmaas (trekker), terreinbeheerders (van natuurterreinen), gemeenten

> Pilootproject Kleinschalige herinrichting Geuloevers in Nederland

Doelstelling
Herstel van biotopen.

Korte beschrijving van het pilootproject
Het Waterschap Roer en Overmaas richt zich in dit pilootproject op kleinschalige herinrichtingsmaatregelen ter verbetering van de morfologische en ecologische kwaliteit van de Geul-oevers.

Details van het pilootproject
Het natuurlijk karakter van de morfologie van de Geul varieert in de benedenloop van locatie tot locatie en is afwisselend goed tot slecht. In het landelijk gebied zijn grote delen van het Geuldal

Natura 2000-gebied, evenals de gehele Geul zelf. De Geul is ook aangeduid als waterlichaam voor de Europese Kaderrichtlijn Water. Het pilootproject levert een meer vrij meanderende en natuurlijke Geul op. Vrije meandering is nodig om de doelstellingen op het gebied van

watervegetaties en vissen te realiseren. De acties zijn het lokaal verwijderen van (oude) oeververstevigingen, het aanbrengen en het ontwikkelen van een natuurlijke (houtige) begroeiing op de aangrenzende bufferstrook ten behoeve van schaduw en het inbrengen van een natuurlijk substraat. De exacte locaties worden nog bepaald op basis van overleg met de streek en zullen een lengte omvatten van circa 3 km. Dit is ongeveer 10% van de totale benedenloop van de Geul.

Betrokken partners
Waterschap Roer en Overmaas (trekker), terreinbeheerders (van natuurterreinen), gemeenten

> Pilootproject Geul, Epen

Doelstelling van het pilootproject
Verwijdering van de hindernissen voor de vrije doorgang van vissen en de waterfauna.

Korte beschrijving van het pilootproject
De vismigratiebarrière bij de Epermolen, een oude, niet-functionerende vistrap, wordt opgeheven en vervangen door een nieuwe vispassage, conform de nieuwste inzichten op het gebied van vispassages Hierdoor worden het bovenstroomse en benedenstroomse beekdeel met elkaar verbonden en kunnen migrerende beekvissen de molen passeren. Het leefgebied van deze vissen wordt vergroot en de populatiegrootte kan toenemen.

Het Geultraject waaraan de Epermolen gesitueerd is, ligt in de middenloop van de Geul. Het betreffende traject maakt deel uit van het Natura 2000-gebied Geuldal.

Directe gevolgen van het pilootproject:

• Herstel vismigratie Geulsysteem.
• Herstel stromingsminnende visfauna Geulsysteem.
• Realisatie instandhoudings doelen Natura 2000
• Uitbreiding verspreiding en populatiegrootte Beekprik
• Uitbreiding verspreiding en populatiegrootte Rivierdonderpad

Het opheffen van de barrière past binnen het streven om de gehele Geul tussen de monding in de Maas (Nederland) en de bron (Wallonië) optrekbaar te maken voor migrerende vissen. Riviervissen krijgen dan de gelegenheid om vanuit de Maas de Geul op te zwemmen en om bovenstrooms gelegen paaigronden te bereiken.

Betrokken partners

• Het Waterschap Roer en Overmaas (trekker)
• gemeente Gulpen-Wittem (vergunningverlening)
• Provincie (sanering Geulbodem)
• Dienst Landelijk Gebied (Landinrichting Mergelland-Oost)